Tehnološki razvoj, ubrzana digitalizacija i automatizacija oličeni u 4.0 digitalnoj revoluciji, umnogome su uticali na kompletno društvo, a naročito na mlade ljude. 4.0 digitalna revolucija mogla bi da podstakne razvoj ekonomije Crne Gore i drugih zemalja Zapadnog Balkana, koje pate od visokog stepena nezaposlenosti i suočavaju se se sa post-tranzicionim pitanjima.
Saradnja državnih institucija, obrazovnog sistema, civilnog sektora i IT sektora mogla bi omogućiti otvaranje novih radnih mesta koja će biti dostupna mladim ljudima koji pripadaju NEET grupaciji (mladi koji nisu zaposleni, ne obrazuju se niti usavršavaju). Naravno, jedan od zahtjeva podrazumijeva i izgradnju novih vještina i znanja NEET mladih, pri čemu one-stop-shop model može služiti kao odličan resurs.
One-stop-shop model se može definisati kao model koji olakšava prelazak mladih iz škole na tržište rada pružajući im čitav niz različitih usluga koji uključuju relevantne aktere na jednom mjestu, a neke od tih usluga jesu: informisanje mladih, izgradnja vještina kroz neformalno obrazovanje, karijerno savjetovanje, preduzetništvo, kontakt sa poslodavcem itd.
U Crnoj Gori u sklopu projekta „Moja karijera na putu do heroja” istraživanje je sprovela nevladina organizacija Forum MNE u saradnji sa agencijom za istraživanje DeFacto Consultancy. Da bismo dobili sveobuhvatnije nalaze o izvodljivosti primjene ovog modela u Crnoj Gori koristili smo kombinaciju kvantitativnih i kvalitativnih istraživačkih metoda. Kroz anketno istraživanje ispitivani su stavovi NEET mladih (131 odgovor), predstavnika IT-a i malih i srednjih preduzeća (42 odgovora) i organizacija civilnog društva (31 odgovor). Pored toga, sprovedeno je 5 dubinskih intervjua sa predstavnicima državne i lokalne administracije koji su relevantni kada je u pitanju zapošljivost mladih.
U nastavku se nalaze neki od najvažnijih rezultata
Ispitanici koji spadaju u NEET populaciju su kao jedan od najčešćih razloga njihove nezaposlenosti naveli nemogućnost pronalaska odgovarajućeg posla ili su naglasili da bi radije stažirali uz mogućnost da se zaposle.
Posebno je značajna činjenica da je veoma mali broj onih koji smatraju da nisu kvalifikovani, odnosno da nemaju adekvatne vještine neophodne za zaposlenje. Dakle, prema navedenom, NEET osobe tvrde da razlozi njihovog statusa nisu nedostatak kvalifikacija i informisanosti, već da uslijed nesklada ponude i tražnje na tržištu rada ne uspijevaju pronaći posao.
S druge strane, veliki broj predstavnika IT, malih i srednjih preduzeća smatra da formalno obrazovanje mladih nije adekvatno.
Kada su u pitanju organizacije civilnog društva koje su sprovodile programe ili projekte u čijem je fokusu bilo zapošljavanje NEET populacije, predstavnici su istakli da ostvarivanje komunikacije i nedostatak motivacije NEET osoba da učestvuju u datim projektima predstavljaju glavne poteškoće prilikom njihove implemetacije. Prema njihovom mišljenju, najčešči izazov sa kojim se mladi susreću prilikom stupanja na tržište rada je neadekvatna institucionalna podrška.
Predstavnici OCD-a dijele stavove sa predstavnicima kompanija po pitanju nedostataka „mekih“ i tehničkih vještina, odnosno 26,2% predstavnika organizacija civilnog društva kao značajan problem ističe nizak nivo samopouzdanja mladih, dok predstavnici IT, malih i srednjih preduzeća navode tehničke i meke vještine kao najvažnije prilikom selekcije kandidata potencijalnih zaposlenih
Uzimajući u obzir nalaze ovog istraživanja, projektni tim ističe sledeće preporuke
- Budući da se kao glavni kriterijumi prilikom selekcije kandidata potencijalnih zaposlenih u najvećoj mjeri vrednuju poznavanje tehničkih i mekih vještina, potrebno je obezbijediti obuke koje će unaprijediti upravo te vještine;;
- Iako postoji određeni, ranije opisani nivo disonance u stavovima između tri anketirane grupe kada je značaj pojedinih grupa vještina u pitanju, sve tri grupe su saglasne oko toga da kompjuterske vještine moraju imati prednost; One uključuju rad u paketu Microsoft Office – poslodavci ih smatraju veoma važnim, a NEET populacija je najmanje upoznata sa ovom računarskom vještinom. Motivacija mladih za dodatnu obuku na ovom polju, kao i velika dostupnost kapaciteta za pružanje neformalnih obrazovnih programa, takođe podržavaju usavršavanje u ovoj oblasti;
- Pored računarskih vještina, obuke usmjerene na usvajanje mekih veština treba da bude u fokusu modela na jednom mestu – iako ih predstavnici IT smatraju najmanje važnim, postoje 3 razloga za njihovo unapređenje: NEET populacija smatra da su one značajne za povećanje sopstvene konkurentnosti, organizacije civilnog društva imaju dobre kapacitete da pomognu u usavršavanju ovih vještina, a vladanje ovim vještinama važno je za sve poslovne djelatnosti.
- Od mekih vještina, NEET populacija najmanje poznaje vještine poput pisanja biografije, motivacionog pisma, poznavanja stranih jezika i preduzetničkih vještina, a kada govorimo o „mekim“ vještinama upravo se te vještine nalaze među ključnim vještinama za pronalaženje zaposlenja,stoga bi bilo poželjno pružiti dodatnu podršku mladima za njihovo usavršavanje. Istovremeno, usavršavanje ovih vještina bi smanjilo broj NEET populacije koja se uopšte ne prijavljuje na posao, a koji iznosi 15.4% anketiranih;
- Kada su ostale grupe vještina u pitanju, posebnu pažnju bi trebalo obratiti na profesionalne alate Adobe Photoshop i Adobe Illustrator, budući da su oni veoma značajni za poslodavce a ujedno postoje i realni kapaciteti za njihovo usavršavanje;;
- Uslijed postojanja velike zaintresovanosti mladih za usavršavnje po pitanju veb dizajna preporučuje se pronalazak partnera koji bi mogao pružiti podršku u ovoj specifičnoj oblasti;
- Budući da se back end development vještine smatraju značajnim za poslodavce, a ujedno se nude i kapaciteti za njihovo usavršavanje, poželjno je podstaći mlade da teže unaprjeđenju znanja po ovom pitanju, jer je većina njih nezaintresovana za ovu oblast;
- Kroz obuke, mladima treba promovisati značaj neformalnog obrazovanja, pa čak i u sopstvenoj režiji – dok predstavnici državnih institucija smatraju da je nedostatak neformalnog obrazovanja ključni prediktor nezaposlenosti, a predstavnici biznis sektora i OCD-a ističu njegovu važnost, to nije slučaj sa NEET osobama. Diploma vezana za formalno obrazovanje treba samo da omogući pristup tržištu rada, dok su vještine stečene kroz neformalno obrazovanje ono što razdvaja mlade koji su se zaposlili od onih koji su i dalje nezaposleni.
Izvještaj “Moja karijera na putu do heroja” možete pronaći na sledećem linku: https://www.forum-mne.com/?mdocs-file=2816